Thế chấp nhà để vay cho người khác – Khi người vay không trả, xử lý thế nào?
Trong thực tế, nhiều người vì tin tưởng bạn bè hoặc người thân nên đồng ý thế chấp tài sản (như nhà ở, đất đai) để đứng tên vay hoặc bảo lãnh vay tiền từ ngân hàng cho người khác. Tuy nhiên, khi người được vay không trả nợ đúng hạn, người thế chấp lại là người phải chịu trách nhiệm trước tổ chức tín dụng. Vậy trong trường hợp này, pháp luật quy định thế nào? Có cách nào để người thế chấp bảo vệ tài sản của mình? Bài viết sau sẽ phân tích chi tiết về nghĩa vụ và trách nhiệm trong trường hợp thế chấp cho người khác vay tiền, căn cứ pháp lý và ví dụ thực tế để người dân hiểu rõ và tránh rủi ro pháp lý.
>>> Xem thêm: Hướng dẫn chuẩn bị giấy tờ cần thiết khi công chứng hợp đồng thế chấp: công chứng hợp đồng thế chấp.
1. Thế chấp tài sản cho người khác vay là gì?
1.1 Khái niệm theo pháp luật
Theo Điều 317 Bộ luật Dân sự 2015, thế chấp tài sản là việc một bên dùng tài sản của mình để đảm bảo thực hiện nghĩa vụ dân sự với bên kia. Trong trường hợp vay hộ, người thế chấp không phải là người trực tiếp vay tiền, mà chỉ dùng tài sản mình sở hữu để đảm bảo cho khoản vay của người khác.
Trường hợp này được pháp luật xác định là hành vi bảo lãnh bằng tài sản thế chấp, và người đứng ra bảo lãnh sẽ phải liên đới thực hiện nghĩa vụ nếu người vay không trả.
1.2 Bản chất pháp lý: Bảo lãnh bằng tài sản
Căn cứ theo Điều 335 Bộ luật Dân sự 2015, bảo lãnh là việc một bên (bên bảo lãnh) cam kết với bên có quyền (bên nhận bảo lãnh – ví dụ: ngân hàng) sẽ thực hiện nghĩa vụ thay cho bên có nghĩa vụ (người vay) nếu người đó không thực hiện hoặc thực hiện không đúng.
2. Khi người vay không trả – Tài sản thế chấp bị xử lý ra sao?
2.1 Ngân hàng có quyền xử lý tài sản
Theo Điều 299 Bộ luật Dân sự 2015, khi nghĩa vụ được bảo đảm không được thực hiện đúng hạn (tức là người vay không trả tiền), bên nhận bảo đảm (ngân hàng) có quyền xử lý tài sản đã thế chấp.
Điều này đồng nghĩa với việc:
Người dùng tài sản thế chấp (dù không vay) vẫn phải chịu trách nhiệm
Tài sản của họ có thể bị phát mãi, đấu giá hoặc thu giữ để bù đắp khoản nợ
2.2 Người thế chấp không thể yêu cầu miễn trách nhiệm
Pháp luật không cho phép người đứng tên thế chấp trốn tránh trách nhiệm với lý do “không phải người vay”. Hành vi ký vào hợp đồng thế chấp đồng nghĩa với việc cam kết tài sản bảo đảm cho nghĩa vụ vay – bất kể ai là người thực hiện nghĩa vụ đó.
Ví dụ minh họa: Bà A đứng ra thế chấp sổ đỏ nhà mình cho cháu vay 2 tỷ đồng để mở công ty. Sau một năm, công ty làm ăn thua lỗ, cháu không trả được nợ. Ngân hàng gửi thông báo yêu cầu bà A thực hiện nghĩa vụ thanh toán hoặc sẽ phát mãi căn nhà. Dù bà A không vay, bà vẫn chịu trách nhiệm toàn bộ vì đã ký hợp đồng thế chấp.
3. Có thể kiện người vay để đòi lại tài sản không?
3.1 Người thế chấp có quyền yêu cầu hoàn trả
Sau khi đã thực hiện nghĩa vụ thay người vay (bị ngân hàng xử lý tài sản hoặc thanh toán nợ), người bảo lãnh có quyền khởi kiện người vay để yêu cầu:
Hoàn trả toàn bộ số tiền đã thanh toán
Hoặc bồi thường thiệt hại do mất tài sản đã thế chấp
3.2 Thỏa thuận riêng có thể làm rõ trách nhiệm khi thế chấp tài sản
Nếu có giấy cam kết giữa người vay và người bảo lãnh (ví dụ: “chị chỉ đứng tên thế chấp, em chịu toàn bộ trách nhiệm nợ”), thì người bảo lãnh có căn cứ rõ ràng để đòi lại tài sản hoặc yêu cầu hoàn trả nếu nghĩa vụ phát sinh.
4. Một số lưu ý khi thế chấp tài sản cho người khác vay
4.1 Không nên thế chấp tài sản nếu không nắm rõ nghĩa vụ
Dù vì tình cảm, quan hệ thân thiết, bạn cũng cần hiểu rõ rằng việc ký thế chấp là một hành vi pháp lý có hậu quả nghiêm trọng.
Nên từ chối nếu không nắm rõ khả năng trả nợ của người vay
Phải đọc kỹ hợp đồng và các điều khoản trước khi ký
>>> Xem thêm: Pháp luật quy định mức trần phí công chứng ra sao trong các giao dịch dân sự?
4.2 Luôn yêu cầu thỏa thuận cam kết bằng văn bản
Nếu vẫn muốn hỗ trợ người thân, hãy yêu cầu:
Lập văn bản cam kết
Xác định rõ người vay chịu trách nhiệm chính
Có thể lập giấy ủy quyền xử lý nếu phát sinh tranh chấp
4.3 Nên tham vấn luật sư hoặc công chứng viên
Trước khi ký hợp đồng thế chấp tài sản, hãy đến văn phòng công chứng hoặc tham khảo ý kiến luật sư để hiểu rõ:
Rủi ro về pháp lý
Cách hạn chế thiệt hại khi xảy ra tranh chấp
>>> Xem thêm: Sự khác biệt giữa công chứng viên và luật sư trong hoạt động văn phòng công chứng là gì?
Kết luận
Việc thế chấp tài sản để vay cho người khác là hành vi phổ biến nhưng tiềm ẩn rất nhiều rủi ro pháp lý. Khi người vay không trả, người thế chấp hoàn toàn có thể mất nhà, mất đất hoặc bị yêu cầu thanh toán toàn bộ khoản nợ thay. Pháp luật không cho phép người thế chấp từ chối trách nhiệm nếu đã ký tên trong hợp đồng tín dụng có thế chấp.
Nếu bạn đang trong tình huống đứng tên thế chấp tài sản cho người khác vay hoặc cần tư vấn cách xử lý khi rủi ro xảy ra, hãy liên hệ với Văn phòng công chứng Nguyễn Huệ qua số 0966.22.7979 hoặc đến trực tiếp văn phòng để được hỗ trợ kịp thời, chính xác và đúng pháp luật.
Công chứng viên kiêm Trưởng Văn phòng Nguyễn Thị Huệ: Cử nhân luật, cán bộ cấp cao, đã có 31 năm làm công tác pháp luật, có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý nhà nước về công chứng, hộ tịch, quốc tịch. Trong đó có 7 năm trực tiếp làm công chứng và lãnh đạo Phòng Công chứng.
Công chứng viên Nguyễn Thị Thủy: Thẩm Phán ngành Tòa án Hà Nội với kinh nghiệm công tác pháp luật 30 năm trong ngành Tòa án, trong đó 20 năm ở cương vị Thẩm Phán.
Bên cạnh đó là đội ngũ cán bộ nghiệp vụ năng động, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao và tận tụy trong công việc.
Địa chỉ: 165 Giảng Võ, phường Cát Linh, quận Đống Đa, Hà Nội
Sao y chứng thực giấy tờ, tài liệu
